جاذبه های گردشگری استان اردبیل؛ صنایع دستی

به گزارش ؛ صنایع دستی نمونه ای از جاذبه های میراث فرهنگی و گردشگری است، استان اردبیل ظرفیت بسیاری در زمینه صنایع دستی دارد، چنانکه اصلاندوز و عنبران به عنوان شهر‌های ملی وَرنی‌بافی و گلیم‌بافی به ثبت رسید.

گلیم
یکی از مناطق اصلی بافت گلیم در ایران، استان اردبیل است که آوازه آن از مرز‌های ایران هم فراتر رفته و طرفداران زیادی دارد. قطب تولید این گلیم در شهر‌های عنبران، مغان و روستا‌های اطراف آنهاست که از میان آن‌ها گلیم عنبران شهرت بسیاری دارد. گلیم در اردبیل بیشتر با رنگ‌های شاد بافته می‌شود و حاصل طرح‌های ذهنی زنان هنرمند و بافنده است. در کنار این طرح‌ها، نقش‌هایی مثل سماور، سینی، اژدها، خرچنگ، گردونه مهر (چلیپایی یا صلیبی) نیز در حاشیه گلیم‌ها به وفور دیده می‌شود. سجاده، خورجین، کیسه و کیف، زیرانداز و... از جمله محصولاتی هستند که با گلیم تهیه می‌شوند.


جاجیم
جاجیم محصول دیگری ست که مردم روستا‌ها و شهرستان‌های استان اردبیل در سطح گسترده آن را تولید می‌کنند و می‌توان گفت که روستا‌های خلخال یکی از عمده‌ترین مراکز تولید کننده جاجیم در اردبیل هستند. جاجیم‌های نقاط مختلف این استان با توجه به نقوش و رنگ‌های به کار رفته در آن‌ها و ضخامت یا ظرافت نخ و پشم این جاجیم‌ها، از یکدیگر متمایز می‌شوند. نقوشی که بیشتر مورد استفاده جاجیم بافان اردبیلی قرار می‌گیرند، گوشواره، گل، نگین انگشتر، بادامی و... هستند که روی کیف، سجاده، زیرانداز، پادری، کرسی و پشتی‌ها می‌نشینند تا رنگ و رویی زیبا و سنتی به آن‌ها ببخشند.

قالی (فرش دست بافت)
قالی‌بافی در استان اردبیل نیز مانند قالی‌بافی در سایر نقاط ایران رواج دارد و از سابقه طولانی برخوردار است.

شهرت قالی‌های اردبیل تنها به داخل کشور محدود نمی‌شود و در جهان نیز شناخته شده‌اند. برای مثال می‌توان به مشهورترین قالی‌های بافته شده در اردبیل یعنی قالی مشهور بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی که در موزه ویکتوریا آلبرت نگهداری می‌شود و همچنین قالی بافته شده در دوره شاه طهماسب صفوی که در موزه هنر شهر لس آنجلس به نمایش درآمده است، اشاره کرد.

پلاس
پلاس نوعی زیرانداز شبیه به گلیم است که بافت درشت‌تری دارد و برای تهیه آن در بیشتر موارد از نخ پنبه یا پشم استفاده می‌شود.

پلاس‌ها جنسی از پشم دارند و رطوبت زمین را به خود جذب نمی‌کنند، به همین دلیل عشایر برای پوشاندن کف چادر‌های شان معمولا از پلاس استفاده می‌کنند. این کف پوش به خاطر مواد اولیه ارزان و روش تهیه نسبتا آسانش، از قیمت پایینی برخوردار است.

ورنی یا سوماک
ورنی یک نوع گلیم به حساب می‌آید که به آن گلیم سوزنی یا سوماک هم می‌گویند.
این نوع گلیم‌ها بدون طرح و نقشه قبلی و تنها الهام گرفته از طبیعت اطراف بافته می‌شوند و هنر دست زنان عشایر هستند.

محبوب‌ترین نوع ورنی در قالب خورجین برای چهارپایان، رختخواب پیچ و یا زیرانداز در دار‌های عمودی بافته می‌شود. طرح‌های به کار رفته در ورنی‌ها نیز بیشتر شامل گوزن، آهو، گرگ، سگ گله، بوقلمون، مرغ و خروس، شغال، روباره، پرندگان محلی و ... هستند.


چنته یا آینه دان
چنته یا آینه‌دان، نوعی کیف دسته‌دار و سنتی استان اردبیل محسوب می‌شود که کمی رو به فراموشی رفته است. برای تولید چنته از شیوه‌های بافت گلیم، جاجیم و پلاس و حتی خورجین استفاده می‌شود؛ به این صورت که پارچه را می‌بافند، سپس به طوری که پشت آن داخل کیف بیفتد، کیف را تا زده و سه جهتش را می‌دوزند و ضلع چهارم را به عنوان دهانه کیف، باز می‌گذارند.

سه ضلع دوخته شده معمولا با قیطان‌های رنگی یا مهره‌های تزئینی، آراسته و سطح کیف عموما با نام ائمه اطهار مزین می‌شود. از چنته معمولا برای نگهداری وسایلی مثل آینه، قرآن، نخ و سوزن و ... استفاده می‌کنند.


بافتنی
بافت لباس‌های گرم با کاموا از جمله فعالیت‌هایی است که زنان این دیار در اوقات فراغت خود به ویژه در فصول سرد سال انجام می‌دهند.

لباس‌های بافته شده توسط این هنر دستی زیبا به روش‌های مختلف مثل دو میل، پنج میل یا حتی با روش قلاب بافی بافته می‌شود.

از محصولات بافتنی بانوان اردبیلی می‌توان به انواع جوراب، شال گردن، کلاه، بافت‌های تزئینی، بلوز و ... اشاره کرد.


تراش شیشه
شیشه‌های تراش خورده، از زیباترین محصولاتی هستند که می‌توانید در استان اردبیل ببینید و تهیه کنید.

هنرمندان شیشه تراش با استفاده از دستگاهی مخصوص و سنگ‌های تراشِ شیشه، انواع نقوش بزرگ و کوچک، عمیق و سطحی را بر محصولات شیشه طراحی می‌کنند.

این شیشه‌های زیبای تراش خورده پس از اتمام کار، صیقل می‌خورند و در طرح‌ها و رنگ‌های مختلف به فروش می‌رسند.

اجاق قراقی
اجاق قَراقی نوعی صنعت دستی از جنس پشم است که برای حفاظت از فرش‌ها در برابر آسیب و آلودگی آن را می‌بافند. بافت این نوع پارچه در دشت مغان استان اردبیل بسیار رواج دارد. این پارچه شباهت زیادی به گلیم دارد و طرح و نقوش به کار رفته در آن بیشتر هندسی و منظم است.
اجاق قراقی‌ها در گذشته بیشتر به شکل نعل اسب بافته می‌شدند، اما امروزه می‌توان شکل مستطیلی آن را به راحتی در بازار پیدا کرد. درباره نام این زیرانداز گفته‌اند که در گذشته بیشتر برای حفاظت فرش از منقل و یا اجاق آن را روی فرش می‌انداختند و به همین دلیل به آن اجاق قراقی می‌گویند.

مسند
مسند‌ها گونه‌های کوچک‌تر گلیم هستند که روی دار بافته می‌شوند و بافت آن‌ها بیشتر در خلخال و نمین رواج دارد.

اهالی این دو منطقه از کودکی می‌آموزند که طرح‌های خیالی و زیبایی، چون قره باغی، نقشه گلدانی، قاپاق و گانگال را با استفاده از رنگ‌های گیاهی بر تن مسند‌ها نقش بزنند و بخشی از چرخه تولید صنایع دستی استان‌شان را بر عهده بگیرند.

سفال
سفال و سفال‌گری از دیگر صنایع دستی اردبیل است که می‌توان آن را در بازار‌های شهر به راحتی پیدا کرد.

هنر دستی سفال‌گری تنها به این استان تعلق ندارد و به نوعی هنری ملی محسوب می‌شود؛ اما باید گفت که قطب اصلی تولید سفال در استان اردبیل روستای انار مشگین شهر است.

کاسه، لیوان، گلدان و کوزه جزو محبوب‌ترین و پرشمارترین محصولات سفالی ست که می‌توانید در این شهر زیبا پیدا کنید.

نگارگری
نگارگری نوعی نقاشی ظریف و بسیار زیباست که تفاوت زیادی با مینیاتور دارد.

این سبک از نقاشی در بیشتر شهر‌های ایران رواج داشته است و اکنون به عنوان یکی از زیباترین صنایع دستی کشور شناخته می‌شود، اما محبوبیت آن به اندازه مینیاتور نیست. از این هنر برای خلق تابلو‌های زیبا و یا مصورسازی کتب استفاده می‌کنند و نمونه‌هایی از آن را می‌توانید در مغازه‌های صنایع دستی شهر اردبیل پیدا کنید.

نقاشی روی چرم
نقاشی روی چرم، هنری با بیش از ۷۰ سال قدمت است و کاملا دستی و بدون استفاده از هیچ‌گونه ماشین آلاتی انجام می‌شود.

هنرمندان برای انجام این کار طرح مورد نظرشان را روی چرم می‌اندازند و سپس با رنگ‌های مخصوص به نقش‌ها رنگ می‌دهند.






از دیگر صنایع دستی اردبیل می‌توان به چاقو، لباس‌های محلی، سوزن‌دوزی، نمکدان‌بافی، سراجی، ملیله دوزی و ... اشاره کرد.